Ostatnimi czasy coraz częściej możemy spotkać się z pojęciami takimi jak mediacja, negocjacja i arbitraż. Można się zetknąć z informacjami, że to rozwiązanie szybsze niż pójście do sądu, że jest taniej, że nie zawsze potrzebne jest zaangażowanie prawnika. Ale czym naprawdę jest mediacja? Kim jest mediator? To jest wyjaśniane nieco rzadziej i właśnie tę materię chciałbym dzisiaj poruszyć.
Mediacja, czyli co dokładnie?
Jak można przeczytać na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości „mediacja, to próba doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu na drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale trzeciej osoby, neutralnej wobec stron i ich konfliktu, czyli mediatora, który wspiera przebieg negocjacji, łagodzi powstające napięcia i pomaga – nie narzucając jednak żadnego rozwiązania – w wypracowaniu kompromisu.[1]” Oczywiście z pominięciem pewnych dyskusyjnych kwestii, przykładowo tego, czy w czasie mediacji mediator wspiera przebieg negocjacji, czy też raczej moderuje spór, definicja jest prawidłowa. Prawidłowa, jednak moim zdaniem wymagająca zarówno uzupełnienia, jak i rozwinięcia.
Mediacja przede wszystkim jest nieformalnym procesem, w toku którego strony, przy udziale mediatora, starają się dojść do konsensusu. Sens tego zdania jest dyskusyjny, gdyż rozpoczęcie mediacji nie musi być bezpośrednio związane z konfliktem sensu stricte, a strony biorące w niej udział nie muszą w takowym pozostawać. Z mojego, jako mediatora, punktu widzenia można sobie pozwolić na pierwsze podstawowe rozróżnienie funkcji mediacji – łagodzenie sporów z ukierunkowaniem na zawarcie ugody (na etapie postępowania sądowego lub przedsądowego) oraz ułatwienie stronom zawierania różnego rodzaju umów zarówno nazwanych, jak i nienazwanych.
Fakt dobrowolności mediacji wydaje się być oczywistością, aczkolwiek ponownie można mieć wątpliwości. Z dniem 1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 10 września 2015 roku o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz. U. 2015, poz. 1595.) Zmieniła ona m.in. art. 187 § 1 k.p.c. przez dodanie pkt 3 o treści: „3) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.” W konsekwencji od 1 stycznia br. brak wskazania w pozwie informacji czy strony podjęły próbę mediacji, będzie podlegało kontroli sądu w ramach kontroli formalnej pozwu/wniosku w postępowaniu nieprocesowym. Zatem od 1 stycznia 2016 roku został więc wprowadzony quasi-obowiązek dla stron postępowania. Rozpoznając konkretną sprawę sąd ma obowiązek ustalenia, czy strony/uczestnicy postępowania podjęli próbę ugodowego rozstrzygnięcia sprawy, a jeżeli nie, to z jakiej przyczyny.
A spotkanie informacyjne?
Należy nadto, w mojej ocenie, zwrócić uwagę na zmieniony art. 1838 § 4 – 6 k.p.c., zgodnie z którym przewodniczący może wezwać strony do udziału w spotkaniu informacyjnym dotyczącym polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji. Spotkanie informacyjne może prowadzić sędzia, referendarz sądowy, urzędnik sądowy, asystent sędziego lub stały mediator. Jednocześnie jeżeli strona bez uzasadnienia nie stawi się na spotkanie informacyjne lub posiedzenie niejawne, sąd może obciążyć ją kosztami nakazanego stawiennictwa poniesionymi przez stronę przeciwną.
Ale ad rem
Wracając do definicji mediacji, koniecznym jest poświęcenie uwagi poufności mediacji, która jest jednym z jej podstawowych elementów, a unormowana została w art.1834 §1 k.p.c.. Strony mediacji mogą swobodnie omówić sporne kwestie bez ryzyka, że zostanie to wykorzystane przeciwko nim. Jakiekolwiek treści ujawnione w czasie mediacji nie mogą zostać wykorzystane jako dowód w sprawie sądowej oraz pozostają wyłącznie do wiadomości stron/uczestników postępowania ich pełnomocników i mediatora (z nielicznymi wyjątkami omówionymi w Kodeksie Karnym i Kodeksie Postępowania Karnego).
Bezstronność
Mediator musi pozostać bezstronny przez cały proces mediacji. Stanowi to wymóg ustawowy, a jednocześnie gwarancję dla stron, że wybrany przez nich, lub przez sąd mediator nie będzie faworyzował którejkolwiek ze stron. Bezstronność należy rozumieć nie tylko jako brak jakichkolwiek okoliczności, które mogły by wywołać uzasadnioną wątpliwość, co do powiązań mediatora z którąkolwiek że stron, ale także bezstronność w działaniach zmierzających do rozwiązania problemu poddanego mediacji.
Swoboda podejmowania decyzji, a mediacja
Oczywiście w toku mediacji nie ma możliwości narzucenia jakiegokolwiek rozwiązania stronom – czego strony mediacji czasem nie są świadome. Z jednej strony może się to wiązać z presją stron na narzucenie “tej drugiej stronie” właściwego rozwiązania. A z drugiej strony niektórzy mediatorzy mają zakusy, aby tak właśnie uczynić. Dlatego tak ważne jest, aby wybrać mediatora z odpowiednim doświadczeniem i predyspozycjami, które zapewnią oby stronom pełen komfort korzystania z tej metody rozwiązywania sporów. Komfort polegający na tym, że mediator nie narzuca rozwiązań, jednakże, w razie potrzeb,y może takie rozwiązania poddać pod rozwagę stron.
Po co jest ta ugoda?
Ugoda to dokument formalizujący porozumienie. Mediacja, która zakończy się sukcesem, finalizowana jest zawarciem ugody przed mediatorem. Jest to o tyle szczególny dokument, że pomimo faktu nieprzebywania przed sądem, ma on moc ugody sądowej, a więc moc orzeczenia sądowego. Co ciekawe – nie przysługuje tu stronom odwołanie do wyższej instancji, a jedynie zażalenie na postanowienie sądu o zatwierdzeniu ugody, ale jest ono brane pod uwagę jedynie w przypadku udowodnienia wad oświadczenia woli (błąd, groźba etc.), co w praktyce nie ma miejsca.
Dodatkowo zachęcam serdecznie do lektury porównującej koszty mediacji, a koszty postępowania sądowego.
Koszty postępowania mediacyjnego a koszty postępowania sądowego – porównanie
[1] https://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/mediacje/
——————————————————————————————————————–
Jesteś w konflikcie? Poszukujesz pomocy ze swoim sporem? Skontaktuj się z mediatorem. Zapraszamy do kontaktu telefonicznego od poniedziałku do piątku, w godzinach od 10 do 17 (691 499 250), tudzież całodobowo do kontaktu mailowego (mediacje.gierczak@wp.pl).