Nie ma znaczenia, czy miejsce pracy jest nowoczesne, tradycyjne, czy przestarzałe – jeżeli w jednym miejscu spotykają się różnorodne osobowości, konflikty są nieuniknione. A w miejscu pracy, nieważne czy korporacyjnym, czy składającym się z 10 pracowników – spotykają się najróżniejsze charaktery, typy osobowości czy temperamenty. Kiedy jednak konflikt eskaluje do systematycznej i ukierunkowanej agresji, wykracza poza sferę zwykłych sporów w miejscu pracy (które również powinno się rozwiązywać możliwie jak najszybciej) i wkracza w domenę mobbingu. Mobbing to niestety niemal wszechobecna forma “działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu go lub zastraszaniu” [1], która może mieć poważne konsekwencje zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Celem tego artykułu jest zgłębienie niuansów mobbingu, rzucenie światła na jego różne przejawy, skutki dla osób i organizacji oraz znaczenie szybkiego reagowania na ten problem.
Zrozumieć mobbing w miejscu pracy
Mobbing w miejscu pracy to jedna z form przemocy psychicznej, która obejmuje powtarzające się albo wielokrotne, wrogie zachowania, których celem jest wyrządzenie krzywdy, kontrolowanie lub wymuszenie opuszczenia miejsca pracy. Art. 94 ze zn. 3 § 2. Kodeksu Pracy mówi nam, że “Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.” W odróżnieniu od izolowanych przypadków, gdzie mówilibyśmy po prostu o konflikcie, mobbing charakteryzuje się systematycznym i trwałym charakterem, często obejmującym grupę osób, a jego celem jest jedna osoba. Ofiara, nazywana czasem celem, doświadcza szeregu agresywnych zachowań, które mogą być jawne lub ukryte, tworząc opresyjne i toksyczne środowisko pracy.
Przykłady zachowań mobbingowych
Przemoc werbalna: Mobbing często zaczyna się od subtelnych werbalnych przytyków i drwin, które stopniowo przeradzają się w jawne obelgi werbalne. Może to obejmować wyśmiewanie, obelgi i poniżające uwagi mające na celu podważenie poczucia własnej wartości i reputacji zawodowej ofiary.
Izolacja i wykluczenie: Sprawcy mobbingu mogą stosować taktykę izolującą cel od interakcji społecznych, zarówno zawodowych, jak i osobistych. Może to obejmować wykluczenie ze spotkań, wydarzeń towarzyskich lub ważnych kanałów komunikacji, pozostawiając osobę docelową poczucie marginalizacji i wyobcowania. I jakkolwiek wykluczenie ze zbędnych wideokonferencji może brzmieć atrakcyjnie, to jednak musimy pamiętać o tym, że każdy człowiek ma odmienną odporność na takie zachowania.
Cyberprzemoc: W epoce cyfrowej mobbing rozszerzył się na przestrzenie internetowe. Cele mogą być ofiarami cyberprzemocy, w tym obraźliwych wiadomości e-mail, nękania w mediach społecznościowych lub rozpowszechniania fałszywych plotek za pośrednictwem platform cyfrowych. Do tego niestety można zaliczyć różne fałszywe wiadomości powstające z użyciem sztucznej inteligencji – najtrudniejsze do przepracowania mogą być tzw. deep fake – gdzie sztuczna inteligencja podstawia twarze i głosy prawdziwych osób do filmów, w których oni nigdy nie wystąpili, tworząc fałszywy obraz tych osób, tworząc fałszywe przekazy.
Sabotaż: Ukryte akty sabotażu, takie jak zatajanie kluczowych informacji, manipulowanie wynikami pracy lub rozpowszechnianie dezinformacji na temat celu, są powszechne w scenariuszach mobbingu. Działania te mają na celu podważenie pozycji zawodowej i osiągnięć ofiary.
Zastraszanie i groźby: W sytuacjach mobbingu często stosuje się taktyki zastraszania fizycznego i psychicznego. Może to obejmować bezpośrednie groźby, groźne gesty lub tworzenie atmosfery strachu i niepewności.
Konsekwencje ignorowania mobbingu w miejscu pracy
Dla pracownika:
Wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne: Długotrwałe narażenie na zachowania mobbingowe może poważnie odbić się na zdrowiu fizycznym i psychicznym ofiary. Choroby związane ze stresem, stany lękowe, depresja, a nawet zespół stresu pourazowego (PTSD) [2] mogą wynikać z ciągłego nękania w miejscu pracy.
Pogorszenie perspektyw i wyników: Mobbing może utrudniać rozwój kariery i rozwój zawodowy. Dla danej osoby może być trudno skoncentrować się na zadaniach, dotrzymać terminów lub utrzymać pozytywny wizerunek zawodowy, co ostatecznie utrudnia jej zdolność do doskonalenia się w swojej roli.
Zwiększona rotacja: Osoby będące ofiarami mobbingu mogą zdecydować się na opuszczenie organizacji, aby uciec od wrogiego środowiska pracy. Wysokie wskaźniki rotacji nie tylko zakłócają dynamikę zespołu, ale także wiążą się ze znacznymi kosztami rekrutacji, wdrażania i szkoleń.
Dla Pracodawcy:
Spadek produktywności: jest mało prawdopodobne, aby miejsce pracy obfitujące w mobbing było produktywne. Ciągłe napięcie i rozproszenie wynikające z zachowań mobbingowych mogą utrudniać ogólną wydajność zespołu, prowadząc do spadku produktywności i wydajności.
Uszkodzona reputacja: Organizacje, które przymykają oczy na mobbing w miejscu pracy, ryzykują zniszczeniem swojej reputacji. Wieść o toksycznym środowisku pracy może szybko się rozprzestrzenić, odstraszając zarówno potencjalnych pracowników, jak i klientów.
Konsekwencje prawne: Ignorowanie zachowań mobbingowych może narazić pracodawcę na odpowiedzialność prawną.
Konieczność szybkiej interwencji
Ochrona dobrego samopoczucia pracowników: Szybka interwencja jest niezbędna, aby chronić dobro każdego pracownika. Zapewnienie wsparcia, doradztwa i bezpiecznej przestrzeni dla danej osoby do omówienia swoich doświadczeń może złagodzić psychologiczne skutki mobbingu.
Utrzymywanie kultury organizacyjnej: Niezwłoczne reagowanie na zachowania mobbingowe wzmacnia pozytywną kulturę organizacyjną. Pracownicy muszą mieć poczucie, że ich obawy są traktowane poważnie, a organizacja stara się wspierać zdrowe i pełne szacunku środowisko pracy.
Zapobieganie eskalacji: Mobbing, jeśli nie zostanie opanowany, może się nasilić, angażując więcej osób i intensyfikując negatywny wpływ. Wczesna interwencja może ograniczyć rozprzestrzenianie się toksycznych zachowań i zapobiec dalszym szkodom dla pracownika i całego środowiska pracy.
Zgodność z prawem: Rozwiązanie problemu mobbingu w miejscu pracy to nie tylko imperatyw etyczny; jest to również wymóg prawny. Przestrzeganie przepisów i regulacji przeciwdziałających molestowaniu chroni organizację przed konsekwencjami prawnymi i świadczy o zaangażowaniu w etyczne praktyki biznesowe – co mimo nagłaśniania konieczności przeciwdziałania mobbingowi niestety dalej stanowi i stanowić będzie duże wyzwanie w środowiskach pracowniczych.
Wniosek
Mobbing w miejscu pracy to trucizna, która niszczy tkankę organizacji, powodując nieodwracalne szkody zarówno dla pracowników, jak i przedsiębiorstw. Dlatego też rozpoznanie przejawów mobbingu, zrozumienie jego różnorodnych przejawów oraz wdrożenie szybkich i skutecznych działań interwencyjnych to kluczowe kroki w walce z tym zjawiskiem. Powinniśmy stawiać pierwszym miejscu dobro pracowników i kultywując kulturę szacunku i nowocześnie postrzeganej inkluzywności – poprzez pozytywne działania propracownicze i organizacyjne – jak mediacja, wsparcie komunikacji, kreowanie bezpiecznego środowiska, gdzie pracownicy ufają swoim przełożonym, że Ci zapewnią im bezpieczeństwo w kryzysowych sytuacjach. Tylko w ten sposób organizacje mogą wzmocnić się przed szkodliwymi konsekwencjami mobbingu w miejscu pracy, tworząc zdrowsze i bardziej produktywne środowisko pracy dla wszystkich.
[1] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/mobbing;3942426.html
[2] , 01 Jan 2008, 22(2):112-123 https://europepmc.org/article/med/18606113
Potrzebujesz szkolenia z polityki antymobbingowej lub mediacji pracowniczych? Szczegóły w linku poniżej