Każdy z nas prędzej czy później w swoim życiu wejdzie w kontakt z organem administracji publicznej i będzie musiał uzyskać od niego decyzję potrzebną do dalszych działań. Możemy spotkać się także z sytuacją (której nikomu nie życzę, jest ona jednak wielce prawdopodobna),w której wydana przez organ decyzja będzie dla nas nieprzychylna. Warto wtedy wiedzieć, jak wygląda wówczas droga odwołania oraz z jakich środków możemy skorzystać.
Jak pewnie się domyślacie, w tym artykule skupię się na rozwiązaniu o od niedawna zwiększonej dostępności i użyteczności czyli mediacji albowiem także w prawie administracyjnym mamy możliwość skorzystania z tego rozwiązania. Z omawianej instytucji przed bezstronnym mediatorem skorzystać możemy zarówno na etapie postępowania administracyjnego jak i przed sądem administracyjnym, jeżeli sąd widząc sensowność takiego postępowania wyrazi na nie zgodę.
W prawie administracyjnym wyróżniamy dwa wcześniej wspomniane rodzaje postępowania, postępowanie administracyjne, jest to ciąg decyzji podejmowanych przez organy administracji publicznej oraz czynności jakie wykonują podmioty tych decyzji w odpowiedzi. Drugim rodzajem postępowania jest postępowanie sądowo administracyjne, którego bieg rozpoczyna się w momencie, w którym strona w wyniku zaskarżenia decyzji organu podda rozstrzygnięcie sporu pod decyzję sądu. Każde z tych dwóch rodzajów postępowania charakteryzuje się cechą dwuinstancyjności, oznacza to, że możemy odwołać się od decyzji pierwszej instancji jeśli ta naszym zdaniem jest niezgodna z regulacjami lub krzywdząca dla naszej sytuacji faktycznej. Organ drugiej instancji rozpatruje wtedy decyzje pod względem naszego zarzutu, badając czy ma on podłoże prawne.
Pytanie, które pojawia się w tej całej procedurze jest proste: gdzie tutaj miejsce na mediacje? Odpowiedź znajdziemy w kodeksach. W przypadku postępowania administracyjnego dowiemy się tego — oraz innych kwestii dotyczących mediacji — z kodeksu postępowania administracyjnego (Dz.U.2018.0.2096). Gdy sprawa trafi przed organ sądowy, jej kwestie proceduralne (a w związku z tym także kwestie mediacji w postępowaniu przed tym organem) regulować będzie ustawa prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2018.0.1302). W każdym z tych aktów prawnych zaznaczone są cechy mediacji: bezstronność mediatora, poufność mediacji oraz dobrowolność, która oznacza, że nie tylko strona pokrzywdzona, która chce uzyskać od organu zmianę decyzji musi wyrazić zgodę na mediowanie, ale także sam organ musi dostrzec sens i możliwość rozstrzygnięcia sprawy w drodze spotkania mediacyjnego. Mediacja ta kieruje się tymi samymi zasadami co mediacja w prawie cywilnym, różni się jedynie pod względem proceduralnym — można to wyczytać jasno z wyżej wspomnianych przepisów. W mediacji prowadzonej przez mediatora strony powinny dojść do porozumienia, w myśl którego strona lub organ zobowiążą się do podjęcia określonych czynności (np. do zmienienia wydanej decyzji lub zastosowania się do niej). Z takiej mediacji mediator sporządza protokół, w którym zawiera informacje o tym do jakiego rozwiązania doszły strony. Mediator przedstawia protokół urzędowi, stronom oraz w przypadku gdy sprawa toczyła się przed sądem administracyjnym — także sądowi. Jeżeli sprawa nie dotarła jeszcze do sądu, a mediacja była prowadzona z inicjatywy prywatnej strony po prostu wywiązują się z ustaleń, które podpisały w protokole (np. organ administracyjny podejmuje się zmiany decyzji). Jeżeli decyzja organu została już zaskarżona do sądu administracyjnego i w wyniku postępowania sądowego trafiła do mediacji, strony także zobligowane są do wykonania postanowień wynikających z protokołu, a organ wydaje wówczas akt zgodny z protokołem. W przypadku gdy akt nie jest zgodny z ustaleniami przysługuje nam skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Musimy jednak pamiętać, by wnieść ją w terminie 30 dni od otrzymania decyzji organu (lub od jego ogłoszenia). Sąd rozpatruje wtedy skargę w kontekście całego sporu tj. w ramach głównej skargi na decyzję administracyjną (w wyniku której doszło do mediacji). Jeżeli organ wyda poprawną decyzję wynikającą z protokołu lub strona nie dotrzyma terminu 30 dni na wniesienie skargi sąd umorzy postępowanie, w którym prowadzona była mediacja kończąc kwestię postępowania sądowego w tym zakresie.
Dlaczego mediacja przydaje się takich sytuacjach? Dlatego, że jako jedyna daje nam możliwość spotkania z przedstawicielem organu administracyjnego podczas którego — poza faktami oraz formularzami — możemy przedstawić także inne okoliczności, które wpłynęły na sytuację w której się znaleźliśmy. Podczas mediacji mogą pojawić się wyjaśnienia, które rzucą inne światło na sporną kwestię. Często zdarza się bowiem, że we wniosku lub składanym oświadczeniu nie ma miejsca na opisanie sytuacji w pełnym zakresie, tak jak byśmy tego chcieli. Na spotkaniu mediacyjnym możemy wytłumaczyć trudną sytuację życiową, cel dla którego składaliśmy określone oświadczenia czy wnioski lub wyjaśnić, dlaczego potrzebna jest nam decyzja organu o innym kształcie niż ta wydana. Przedstawiciel organu może takie wyjaśnienia uwzględnić, poddać decyzję do ponownego rozpatrzenia mając pełne rozeznanie co do okoliczności, w których się porusza. Mediacja jest w tym przypadku bardzo wygodnym rozwiązaniem, dzięki któremu administracja publiczna staje się dla nas bardziej “ludzka”, pozwala zindywidualizować podejście i co ważne przyspiesza proces zaskarżania i zmiany decyzji. Przy takim rozwiązaniu i zastosowaniu przepisów pozostaje nam mieć nadzieję na podejście organów administracji, w którym będą one skłonne do podejmowania rozmów mediacyjnych.
Podsumowując, mediacja w sferze administracyjnej dzięki swojej prostocie proceduralnej, jest rozwiązaniem bardzo dobrym gdyż pozwala nam zaoszczędzić na przebijaniu się przez zawiłe formuły, terminy składania dokumentów i oczekiwania na ich rozpatrzenie a co najważniejsze czas i energię jaką na to poświęcamy. Ważnym dla przystępności tego rozwiązania jest jego mniej sformalizowany charakter, spotkanie strony z organem na posiedzeniu mediacyjnym ma charakter rozmowy i wymiany indywidualnych stanowisk (oczywiście tak długo jak dotyczą one sprawy). Dzięki temu, w przeciwieństwie na przykład do rozprawy sądowej nie wymaga trzymania się ściśle określonej procedury, podnoszenia wniosków czy powoływania się na określone artykuły. Mediacja jest rozwiązaniem, które w wielu przypadkach wymagających indywidualnego podejścia przy jednoczesnym zaoszczędzeniu czasu okazuje się skuteczniejsze. Przystępność tego rozwiązania powoduje, że każdy kto wchodzi w zawiłą interakcję z organem administracyjnym powinien zastanowić się nad tym czy ten sposób zakończenia sprawy nie będzie w jego przypadku skuteczniejszy.
Marcin Korybalski
mediator stały przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku
tel. 511695533
mkorybalski71@gmail.com